Nierzadko, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, zdarzają się przypadki, kiedy członków składu orzekającego łączną osobiste relacje ze stronami lub ich pełnomocnikami. Nasnuwa się wówczas pytanie czy jest to sytuacja dopuszczalna w świetle obowiązującego prawa.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (dalej: „k.p.c.”) sędzia może być wyłączony: (1) z mocy ustawy w przypadkach wskazanych enumeratywnie w art. 48 k.p.c. oraz (2) na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie (art. 49 k.p.c.). 

 

Omawiany przypadek nie stanowi przesłanki powodującej wyłączenie sędziego z mocy prawa. Rozważać można więc przesłanki wyłączenia sędziego na wniosek.

 

Jak wskazuje orzecznictwo, wnosząc o wyłączenie sędziego należy uprawdopodobnić wystąpienie takich okoliczności, które obiektywnie mogą rzutować na bezstronność i niezawisłość sędziowską. Niewystarczające jest prezentowanie subiektywnych odczuć wnioskodawcy, nieopartych na konkretnych okolicznościach sprawy (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16.04.2019 r., II CO 54/19). Wyłączenie sędziego na jego żądanie lub wniosek strony następuje wtedy, gdy między nim a stroną lub jej przedstawicielem zachodzi okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego. Treść tego przepisu wskazuje, że nie decyduje o wyłączeniu sam fakt znajomości, nawet osobistej strony, lecz szczególny układ stosunków osobistych, który powodowałby trudność w zachowaniu przez sędziego bezstronnej postawy w rozstrzyganiu sporu dotyczącego tej strony. Cechą takich stosunków może być emocjonalne nastawienie do danej osoby lub powiązania wpływające na interesy lub pozycję życiową sędziego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.09.1977 r., I PO 15/77). 

 

Warto wskazać na wyrok Sądu Najwyższego, który zapadł w stanie faktycznym, gdzie powód wniósł o wyłączenie sędziów, ponieważ pozwany był mężem sędzi przewodniczącej wydziału, który rozpoznawał sprawę, co zdaniem powoda powodowało, że „ istniejące stosunki służbowe w odniesieniu do strony pozwanej mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności sędziów, z którymi utrzymuje ona stosunki służbowe, osobiste i koleżeńskie”. Powód podkreślił także, że „ subiektywną, lecz uzasadnioną wątpliwość co do ich bezstronności w niniejszej sprawie, wzmacnia ponadto fakt udziału Przewodniczącej III Wydziały Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w spornej sprawie poprzez wyznaczenie składu orzekającego mimo iż dotyczy jej współmałżonka”. W złożonych wyjaśnieniach sędziowie wskazali, że nie istnieją w odniesieniu do nich okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich bezstronności jako sędziów rozpoznających niniejszą sprawę. Sąd Najwyższy uznał, że opisane stosunki służbowe, a nawet koleżeńskie pomiędzy sędzią będącą żoną pozwanego i pozostałymi sędziami z wydziału nie uzasadniają wyłączenia sędziego. Zdaniem Sądu Najwyższego „ założenie to jest tak daleko idące, że mieści się jedynie w sferze przypuszczeń i sugestii, a nie racjonalnych przesłanek, które pozwalałyby na formułowanie - z punktu widzenia postronnego obserwatora - obaw o brak obiektywizmu sędziów. Wątpliwości co do bezstronnego orzekania przez sędziego uzasadniające jego wyłączenie nie mogą się opierać na argumentach o charakterze generalnym, zakładających jako pewnik, że układ stosunków interpersonalnych między sędziami sam w sobie wpływa na ich bezstronność i obiektywizm także w sprawie, w której małżonek jednego z nich występuje w roli reprezentanta jednej ze stron” (tak: postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15.09.2015 r., III PO 7/15). 

 

Jak wynika z powyższego, aby wykazać, że sędzia powinien zostać wyłączony na wniosek, konieczne jest wykazanie, że jego osobiste relacje ze stroną lub jej pełnomocnikiem wywołują uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności. 

 

W imieniu Kancelarii Prawnej LBC informację prawną sporządziła:
Aleksandra Wałpuska – radca prawny
a.walpuska@kancelaria-lbc.pl

 

Stan prawny: październik 2020 r.

​

Zastrzeżenia prawne: Treść niniejszego materiału ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może być traktowana jako porada prawna. Zawarte w materiale treści mogą nie wyczerpywać w pełni problemów lub zagadnień prawnych związanych z omawianymi przepisami, orzeczeniami, interpretacjami, itp. Każda sprawa wymagająca wiedzy prawniczej ma swój indywidualny wymiar, co uzasadnia jej indywidualną analizę. Zaleca się uprzednią konsultację konkretnej sprawy z radcą prawnym, adwokatem lub innym wykwalifikowanym prawnikiem. W przypadku jakichkolwiek pytań związanych z przedstawionymi powyżej zagadnieniami prawnymi, prosimy o kontakt z Kancelarią.